Για μια ακόμα φορά, εξαγγέλθηκε
από τα πλέον αρμόδια χείλη η ..αναδιοργάνωση της ΕΛ. ΑΣ.
Χωρίς να αμφισβητήσω τις καλές
προθέσεις του νέου Υπουργού, οι πάντες γνωρίζουν πως οι συνεχείς
«αναδιαρθρώσεις» που σχεδόν πάντα μένουν στα χαρτιά, έχουν μειώσει δραματικά το
απόθεμα αξιοπιστίας που έχουν τέτοιου είδους εξαγγελίες, καθιστώντας μας όλους
καχύποπτους σε κάθε νέο εγχείρημα.
Θέλοντας να είμαι δίκαιος,
πρέπει να σημειώσω ότι πολλά από όσα ακούστηκαν τις τελευταίες μέρες βρίσκονται
στην ορθή κατεύθυνση.
Είναι σίγουρα προκλητικό και
παράδοξο να διαθέτουμε τον 5πλασιο αριθμό πυροτεχνουργών σε σχέση με το
Λονδίνο, το οποίο διαθέτει 3πλάσια έκταση και πληθυσμό σε σχέση με την Αθήνα,
αλλά και πολλαπλάσιες απειλές. (τρομοκρατικές & κοινού εγκλήματος )
Ασφαλώς και πρέπει να απαλλαγεί
η ΕΛ.ΑΣ από φυλάξεις που δεν συνάδουν με τον θεσμικό της ρόλο. (Πόσοι υπουργοί
απέτυχαν σε αυτό λόγω αφόρητων πιέσεων?)
Ας είμαστε όμως ειλικρινείς.
Αυτές είναι (χρήσιμες) διορθωτικές κινήσεις, αλλά επ ουδενί δεν αποτελούν
δομικές μεταρρυθμίσεις.
Η ΕΛ.ΑΣ (όπως και η χώρα εν
γένει) έχει ανάγκη από αλλαγές δομών κ όχι απλώς διαδικασιών. Χρήζει ουσιαστικών
μεταρρυθμίσεων, ίσως ακόμα και ριζοσπαστικού προσανατολισμού και όχι επί μέρους
βελτιωτικών δράσεων.
Πάνω από όλα, πρέπει να τεθεί
το κύριο ερώτημα στο οποίο άπαντες αποφεύγουν να δώσουν απάντηση, όπως κάνουμε
όλοι σε αυτή τη χώρα όταν δε θέλουμε να εμπλακούμε σε διαδικασίες που έχουν
ουσία αλλά είναι και επίπονες.
Τι είδους Αστυνομία θέλουμε;
Το μοντέλο της Αστυνόμευσης που
θα επιλέξουμε αποτελεί την βάση του οικοδομήματος που λέγεται Ασφάλεια και
αντεγκληματική πολιτική της χώρας.
Το εν λόγω μοντέλο δε μπορεί να
αποτελεί πιστή αντιγραφή μοντέλων άλλων χωρών. Ασφαλώς μοντέλα αστυνόμευσης που
έχουν κριθεί αποτελεσματικά σε άλλες χώρες πρέπει να αναλυθούν και στοιχεία
τους σίγουρα θα χρησιμοποιηθούν αλλά η τυφλή μεταφορά τους είναι καταδικασμένη
να αποτύχει.
Η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν είναι
μονολιθική και δεν ακολουθεί παγκοσμίως τους ίδιους κανόνες. Δεν είναι
μαθηματικά που έχουν παγκόσμια εφαρμογή.
Παράγοντες όπως η κουλτούρα, οι
συνήθειες και κυρίως η νοοτροπία είναι καθοριστικοί για την επιτυχία ενός
μοντέλου ή μιας μεθόδου όταν πρόκειται να φύγει από τη σφαίρα της θεωρίας και
καλείται να εφαρμοστεί για να φέρει μετρήσιμα αποτελέσματα.
Οι σύγχρονες τάσεις στον χώρο
της Αστυνόμευσης δείχνουν προς 2 κατευθύνσεις:
Στην εξειδίκευση των
αστυνομικών , σε αντίθεση με τον παραχωμένο όρο «γενικών καθηκόντων» που
χρησιμοποιούμε στην Ελλάδα
Και στην διεύρυνση της
λογοδοσίας (accountability) της Αστυνομίας προς την κοινωνία και τον λαό.
Αυτοί είναι και οι 2 άξονες πάνω
στους οποίους πρέπει να κινηθεί η όποια μεταρρυθμιστική προσπάθεια.
Ας επιχειρήσουμε μια ανάλυση
τους:
Αξιωματικοί ειδικών καθηκόντων, όχι
«γενικών και αορίστων»
Το να ονομάζει ένα Αστυνομικό
σώμα τους αξιωματικούς του «γενικών καθηκόντων» δεν είναι μόνο απαξιωτικό για
τα στελέχη του αλλά και εντελώς αναποτελεσματικό.
Το σύγχρονο έγκλημα έχει
εξειδικεύσεις και το ίδιο πρέπει να κάνουν και οι διώκτες του. Ας μη προτρέξει
κάποιος να πει ότι η ΕΛ.ΑΣ έχει πλέον και «ειδικών καθηκόντων» όπως ειδικούς
πληροφορικής, βιολόγους, γιατρούς κλπ. Δεν αναφέρομαι μόνο σε ειδικούς επιστήμονες
αλλά στο ΣΥΝΟΛΟ του προσωπικού της Αστυνομίας.
Στα προηγμένα αστυνομικά σώματα
των ΗΠΑ και της Ευρώπης οι αξιωματικοί (μετά από ένα περιορισμένο rotation για να γνωρίσουν όλες τις
πτυχές του αστυνομικού έργου) ξεκινούν την εξειδικευμένη εργασία/υπηρεσία τους
σ ένα αντικείμενο και 30 χρόνια αργότερα συνταξιοδοτούνται από την ίδια
υπηρεσία.
Με αυτή τη μέθοδο, ο
αστυνομικός αναβαθμίζεται ουσιαστικά (και όχι απλώς τυπικά) σε στέλεχος υψηλής
εξειδίκευσης που γνωρίζει τα πάντα στον τομέα του και είναι σε θέση να
ανταποκριθεί με επιτυχία στο σύγχρονο , περίπλοκο και παγκοσμιοποιημένο
περιβάλλον ασφάλειας.
Για του λόγου το αληθές, ας
σημειωθεί ότι το FBI δεν μετακινεί στελέχη
από τη μια υπηρεσία στην άλλη (εντός FBI) διότι έχει υπολογιστεί ότι για να ενημερωθεί
και να αρχίσει να αποδίδει το στέλεχος σε άλλη υπηρεσία απαιτούνται περίπου 2
χρόνια (!)
Η εξειδίκευση είναι επίσης
αποτελεσματική σε ό,τι αφορά την διεθνή αστυνομική συνεργασία. Είναι πολύ
σημαντικό να αναπτύσσονται δεσμοί και σχέσεις με συναδέλφους του ιδίου
αντικειμένου στο εξωτερικό. Όπως προαναφέρθηκε, το έγκλημα δεν έχει πλέον
σύνορα. Πρέπει λοιπόν να υπάρχουν τα θεμέλια για αρμονική συνεργασία με ξένες
υπηρεσίες, κάτι που είναι δυνατόν μόνο αν τα ίδια άτομα μένουν στις ίδιες
υπηρεσίες επι μακρόν.
Νέα Σχέση Αστυνομίας- Κοινωνίας:
Αστυνομική λογοδοσία (accountability)
Η εισηγητική έκθεση για την
ενοποίηση Χωροφυλακής και Αστυνομίας Πόλεων το 1984, ανέφερε πως για να αλλάξει
η σχέση Κράτους-Κοινωνίας, πρέπει να αλλάξει η σχέση που έχει ο πολίτης με τους
Θεσμούς. Ο θεσμός που είναι πιο κοντά στον πολίτη είναι αυτός της Αστυνομίας.
Αυτός λοιπόν πρέπει να είναι ο
δεύτερος μεταρρυθμιστικός πυλώνας.
Η Αστυνομία, όσα και αν κατά
καιρούς «ακούει» από τους πολίτες για φαινόμενα διαφθοράς, παραμένει ο
μοναδικός κρατικός φορέας που εχει μηχανισμό αυτοκάθαρσης. Το τμήμα Εσωτερικών Υποθέσεων κάνει πολύ καλή
δουλειά, με μετρήσιμα αποτελέσματα που δημοσιεύονται τακτικά από το ίδιο. Η
ενίσχυσή του είναι αποφασιστικής σημασίας.
Εξ ίσου αποφασιστικής σημασίας
είναι η ενίσχυση του Γραφείου Αστυνομικής αυθαιρεσίας (στελεχωμένο από πολίτες) που ιδρύθηκε το
2011 αλλά ακόμα παραμένει σχεδόν ανενεργό.
Για να βελτιωθεί η σχέση
Αστυνομίας-πολιτών, πρέπει η πολιτεία να
τους καθιστά συμμέτοχους στον έλεγχο του αστυνομικού έργου. Άλλωστε το
κοινωνικό συμβόλαιο με βάση το οποίο οι πολίτες εκχώρησαν στην Αστυνομία το
δικαίωμα να έχει εξουσία επάνω τους, πρέπει να ανανεώνεται σε τακτά χρονικά
διαστήματα για να εμπεδώνεται η αξία του.
Ένας ακόμα τρόπος διεύρυνσης
της λογοδοσίας της Αστυνομίας, είναι η υπαγωγή της σε κοινοβουλευτικό έλεγχο.
Η δημοκρατία μας είναι έμμεση
και, στο Κοινοβουλευτικό μας Πολίτευμα, οι πολίτες ελέγχουν την εκτελεστική
εξουσία μέσω των βουλευτών. Οι βουλευτές μας λοιπόν, ασκώντας τον ελεγκτικό
τους ρόλο, είναι οι καθ ύλην αρμόδιοι για αυτό.
Μια μόνιμη κοινοβουλευτική
επιτροπή, αποτελούμενη από τους εκπροσώπους όλων των κομμάτων, θα μπορούσε να
ελέγχει τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα του προτεινόμενου αρχηγού της
Αστυνομίας. Λαμβάνοντας υπ όψιν τις
ιδιαιτερότητες της Ελληνικής νοοτροπίας, είναι απαραίτητο αυτή η επιτροπή να
έχει αρμοδιότητες και δικαίωμα αρνησικυρίας (βέτο) στον διορισμό του Αρχηγού.
Οι αλλαγές φυσικά και δε
περιορίζονται σε αυτούς τους 2 πυλώνες. Φρονώ όμως πως καμιά μεταρρύθμιση δε
μπορεί να αποδώσει αν δε βασιστεί σε υγιείς βάσεις, οι οποίες διασφαλίζονται μόνο
μέσω ριζικών αλλαγών σε καίριους τομείς.
Ας προσπαθήσουμε να μη βάλουμε
« το κάρο μπροστά από το άλογο» αυτή τη φορά.
Ας αποκτήσουμε την Αστυνομία
που μας αξίζει, όχι αυτή που κληρονομήσαμε…
